İstanbul, Türkiye - Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), Türkiye'de suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesi amacıyla faaliyet gösteren temel düzenleyici ve denetleyici kurumdur. Bu kapsamda, 5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili yönetmelik ve tebliğler, belirli meslek gruplarına önemli sorumluluklar yüklemektedir. Serbest muhasebeci mali müşavirler (SMMM) ve yeminli mali müşavirler (YMM), bu mevzuat kapsamında "yükümlü" olarak tanımlanmakta ve müşterileriyle olan ilişkilerinde bir dizi titiz yükümlülüğü yerine getirmek zorundadır. Bu yükümlülüklerin ihmali ise ciddi idari ve adli yaptırımları beraberinde getirmektedir.
Bu bilgilendirme yazısı, MASAK mevzuatının mali müşavirlere getirdiği temel sorumlulukları, yapmaları gerekenleri ve olası cezai durumları ana hatlarıyla açıklamaktadır.
MASAK mevzuatı, mali müşavirlerin mesleki faaliyetlerini icra ederken bir nevi "önleyici denetim" mekanizması olarak hareket etmelerini beklemektedir. Bu kapsamdaki temel yükümlülükler şunlardır:
1. Müşterini Tanı (Know Your Customer - KYC) Prensibi:
Bu ilke, mali müşavirlerin en temel ve en önemli sorumluluğudur. Müşteri ilişkisi kurmadan önce ve ilişki süresince müşterilerinin kimliğini, faaliyetlerini ve işlemlerinin niteliğini anlamalarını gerektirir. Bu kapsamda mali müşavirler;
Kimlik Tespiti: Gerçek kişi müşterilerde T.C. kimlik kartı, pasaport veya sürücü belgesi gibi resmi belgelerle; tüzel kişilerde ise vergi levhası, ticaret sicil gazetesi, imza sirküleri gibi belgelerle kimlik tespiti yapmak ve bu belgelerin güncel örneklerini almakla yükümlüdür.
Gerçek Faydalanıcının Tanınması: Özellikle tüzel kişi müşterilerde, şirketin %25'i aşan hissesine sahip gerçek kişi ortakların veya tüzel kişiliği nihai olarak kontrolünde bulunduran gerçek kişi veya kişilerin kimliğini tespit etmek zorundadır.
İş İlişkisinin Amacı ve Niteliği: Müşteri ile kurulan iş ilişkisinin amacını (örneğin, sürekli danışmanlık, defter tutma vb.) ve müşterinin genel faaliyet alanını anlamak ve belgelemekle sorumludur.
Risk Değerlendirmesi: Müşterinin ve işlemlerinin, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı açısından taşıdığı riski değerlendirmeli ve yüksek riskli olarak değerlendirilen müşteriler için sıkılaştırılmış tedbirler uygulamalıdır.
2. Şüpheli İşlem Bildirimi (ŞİB):
Mali müşavirler, mesleki faaliyetleri sırasında müşterilerinin gerçekleştirdiği veya gerçekleştirmeye teşebbüs ettiği işlemlerle ilgili olarak, bu işlemlerin suç gelirlerinin aklanması veya terörün finansmanıyla ilişkili olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halinde, bu durumu MASAK'a bildirmekle yükümlüdür.
Şüphe Oluşturan Durumlar: Müşterinin kimliği hakkında yanıltıcı bilgi vermesi, işlemlerin ekonomik veya hukuki bir amacının bulunmaması, karmaşık ve olağandışı işlemler yapılması, faaliyetleriyle uyumlu olmayan büyük nakit işlemleri gerçekleştirmesi gibi durumlar şüpheyi gerektirebilir. MASAK tarafından yayımlanan şüpheli işlem tipleri rehberleri bu konuda yol göstericidir.
Bildirim Süresi: Şüphenin oluştuğu tarihten itibaren en geç on iş günü içinde MASAK'a bildirimde bulunulmalıdır. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise bildirim derhal yapılmalıdır.
Gizlilik: Yapılan şüpheli işlem bildirimleri kesinlikle gizli tutulmalı ve müşteri de dahil olmak üzere, yasal olarak yetkili merciler dışında hiç kimseye bu konuda bilgi verilmemelidir. Bu gizliliğin ihlali ciddi bir suçtur.
3. Bilgi ve Belge Verme Yükümlülüğü:
MASAK ve denetim elemanları tarafından talep edilmesi halinde, müşteri işlemleriyle ilgili her türlü bilgi ve belgeyi eksiksiz ve doğru bir şekilde vermek zorundadırlar.
4. Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü:
Mali müşavirler, yükümlülükleriyle ilgili her türlü belgeyi düzenleme tarihinden, defter ve kayıtları son kayıt tarihinden, kimlik tespitine ilişkin belgeleri ise son işlem tarihinden itibaren sekiz yıl süreyle muhafaza etmek ve istendiğinde yetkililere ibraz etmekle yükümlüdür.
5. Eğitim Yükümlülüğü:
Mali müşavirler, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesi konusundaki yükümlülükler ve riskler hakkında kendilerini ve çalışanlarını düzenli olarak eğitmekle sorumludur.
Yukarıda belirtilen yükümlülüklerin ihlali durumunda mali müşavirler, ciddi idari ve adli yaptırımlarla karşı karşıya kalabilirler.
İdari Para Cezaları:
Müşterinin Tanınması Yükümlülüğünün İhlali: Her bir ihlal için önemli miktarda idari para cezası uygulanır.
Şüpheli İşlem Bildirim Yükümlülüğünün İhlali: Bildirimde bulunulmaması veya geç bulunulması halinde, her bir ihlal için daha da yüksek tutarlı idari para cezaları kesilir.
Bilgi ve Belge Verme, Muhafaza ve İbraz Yükümlülüklerinin İhlali: Bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi de idari para cezasına tabidir.
Bu cezalar her yıl yeniden değerleme oranında artırılmaktadır. İhlalin niteliğine ve yükümlünün statüsüne göre ceza tutarları katlanarak artabilmektedir.
Adli Yaptırımlar:
Bildirim Gizliliğinin İhlali: Şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğunu ifşa edenler hakkında hapis cezası öngörülmektedir.
Suça İştirak: Mali müşavirin, müşterisinin suç gelirlerinin aklanması suçunu işlediğini bilerek bu sürece dahil olması veya yardımcı olması durumunda, Türk Ceza Kanunu kapsamında "suça iştirak"ten dolayı cezai sorumluluğu doğacaktır. Bu durum, meslekten men edilmeye varan sonuçlar doğurabilir.
Sonuç olarak, mali müşavirlerin MASAK mevzuatı kapsamındaki sorumlulukları, sadece birer idari formalite olmaktan öte, ülkenin finansal sisteminin güvenliği ve suçla mücadeledeki etkinliği açısından hayati bir öneme sahiptir. Meslek mensuplarının bu yükümlülükleri eksiksiz bir şekilde anlamaları, bu konuda gerekli özeni göstermeleri ve şüpheli durumlarda tereddüt etmeden MASAK ile iş birliği yapmaları, hem kendilerini yasal risklerden koruyacak hem de mesleğin saygınlığına katkıda bulunacaktır. Bu nedenle, güncel mevzuatın ve MASAK tarafından yayımlanan rehberlerin düzenli olarak takip edilmesi büyük önem taşımaktadır.
Bu makale kaynak gösterilmeden yayımlanamaz...